تاریخ روابط خارجی ایران

وثوق الدوله؛ مردی که نشان "حمام" گرفت!
🔹دکتر "عبدالرضا هوشنگ مهدوی"، در کتاب معروف "تاریخ روابط خارجی ایران" مینویسد:
" انگلیسی ها به طور محرمانه با وثوق الدوله وارد مذاکره برای انعقاد قراردادی شدند که شباهت بسیاری به قرارداد تحت الحمایگی داشت. این قرارداد در نهم اوت ۱۹۱۹ بین وثوق الدوله و سرپرسی کاکس، وزیر مختار انگلیس به امضا رسید و کاملا محرمانه نگه داشته شد. به موجب این قرارداد، نظارت بر تشکیلات نظامی و مالی ایران، منحصرا در دست مستشاران انگلیسی قرار میگرفت ".
🔹این قرارداد، بعدها در تاریخ به #قرارداد۱۹۱۹ معروف شد و رفتار "وثوق ‌الدوله"، امضا کننده آن، مورد انزجار شدید مردم و مورخان قرار گرفت. بد نیست بدانید که انگلیسی ها برای اجرای قرارداد، منتظر تصویب مجلس ایران نماندند؛ یک هیئت مستشاری نظامی، به ریاست #ژنرال_دیکسون و یک هیئت مستشاری مالی به ریاست #سیدنی_آرمیتاژ_اسمیت به تهران فرستاده شد، تا امور مالی و نظامی ایران را به دست گیرد. #هوشنگ_مهدوی مینویسد: " وثوق الدوله هم به مناسبت خدماتی که انجام داده بود به دریافت نشان حمام از دولت انگلستان نائل شد! (نشان حمام The Order of the Bath که دارنده آن، ضمن استفاده از مزایای نشان، لقب "سِر" نیز میگرفت) "
🔹جالب اینجاست که حتی نمایندگان مجلس ایران نیز، پس از فاش شدن متن قرارداد در جراید اروپایی از محتوای آن مطلع شدند. در شرایط پس از جنگ جهانی اول و در حالی که بریتانیا به اوج اقتدار استعماری خود در خاورمیانه دست پیدا کرده بود، دیگر رقیبان این کشور قادر به تحمل گسترش بیش از پیش نفوذ این دولت استعماری در ایران، نبودند. در اروپا، به ویژه مطبوعات فرانسه، کشوری که در آن دوران، به طور سنتی رقیب اصلی انگلیس محسوب میشد، در پی امضای این قرارداد از سوی وثوق الدوله، جنجال فراوانی به راه انداختند. با این حال، انگلیسی ها بدون توجه به اعتراضات داخلی و بین المللی، در حال اجرای نقشه خود بودند. آنها در گام بعدی، احمدشاه را به انگلیس دعوت کردند. "هوشنگ مهدوی" مینویسد:
" وثوق‌الدوله، شاهزاده نصرت الدوله، وزیر امور خارجه جدید را که مورد اعتمادش بود، همراه شاه کرد تا در کشورهای اروپایی وی را وادار به ایراد بیاناتی در موافقت با قرارداد کند "
🔹اما اقدامات وثوق الدوله و همکارانش راه به جایی نبرد. هنگام ورود احمدشاه به پاریس، "ممتازالسلطنه"، وزیر مختار ایران، پس از دیدار محرمانه شاه با #ریمون_پوآنکاره، رئیس ‌جمهور وقت فرانسه و ظاهرا با تحریک این دولت اروپایی، طی اعلامیه ای بر مظلومیت دولت ایران در مقابل بریتانیا تأکید و اعلام کرد که قاطبه مردم ایران با این قرارداد مخالف اند. جالب اینجاست که وقتی "نصرت الدوله با عصبانیت، وزیر مختار ایران در پاریس را برکنار کرد، دولت فرانسه با صدور اعلامیه ای بر این موضوع که تنها "ممتازالسلطنه" را وزیر مختار ایران در فرانسه میداند، تاکید کرد! اما واقعیت آن است که قرارداد ۱۹۱۹، با مقاومت مردم ایران و جمعی از رجال وطن دوست، راه به جایی نبرد...
✒نوشته جواد نواییان رودسری
کانال کتابهای ممنوعه
🆔 @ketab_mamnouee

‍ سفرهای ناصرالدین شاه، معایب و رهاورد هنری آن
🔹ناصرالدین شاه در قریب به پنجاه سال پادشاهی خود، سه مسافرت به غرب داشت. همین سفرها خود گرایش به نوسازی محدود را در شاه ایجاد کرد. اولین سفر وی در #۱۹آوریل۱۸۷۳ آغاز شد، که به دعوت اتریش برای بازدید از #نمایشگاه_بین_المللی_وینه صورت گرفت، و شاه از ۹ کشور دیدن کرد. در واقع این سفر به ابتکار مشیرالدوله، میرزا حسین خان سپهسالار صدر اعظم صورت گفت، تا شاه را با اهداف خود همسو کند. هدف این بود که شاه با ترقیات غرب و در نتیجه وجود قوه مقننه آشنا شود و بداند که دیگران چگونه کشور‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ داری میکنند تا وقتی که به ایران بر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ میگردد به این مسائل اهمیت دهد.(۱)؛ فارغ از اینکه یک دلیل این سفرها خوشگذرانی شاه بود، ناصرالدین شاه در سفرنامه خود هدف از مسافرت خود به اروپا را بهبود و تدارک و مسائل ترقی قشون و از قبیل اسلحه و مهمات و مشاق و غیره بیان میکند و تغییر در قشون خود در آینده را لازم میداند.(۲)؛ البته در همین سفر بود که شاه ایران قصد لغو #امتیاز_رویتر را که در سال ۱۸۷۲ به رویتر داده شده بود، بروز داد. بازگشت از سفر اول عزل سپهسالار را در پی داشت.
🔹اولین دور از سفرهای ناصرالدین شاه در معیت یک هیات ۸۴ نفره انجام شد. به غیر از سیاحت آثار و عقد معاهدات سیاسی، وجه ارزنده تر این سفر، تماشای نمایش و موسیقی اپرا، رقص و آتش بازی بود، که بر ذهن و روان شاه قاجار تاثیر بسزائی گذاشت، تا جایی که ذوق هنری او تحریک شد و به انجام امور هنری علاقمند؛ از همین نقطه بود که ناصرالدین شاه عکاس متولد شد. شاه که هنر عکاسی را فرا گرفته بود و به شدت به آن علاقه داشت، تلاش نمود تا در هر فرصتی از مناظر و اشخاص پیرامون تصویر برداری کند، و حتی بر شاهزاده ملک قاسم میرزا، یعنی "نخستین ایرانی که دوربین عکاسی در اختیار داشت پیشی بگیرد.(۳)
🔹بدین ترتیب، شاید بتوان گفت اولین نشانه های ورود هنر #عکاسی و سپس سینما و رشد دیگر هنرهای بصری با سفر شاه قاجار نمود یافته، و بالطبع تاثیر خود را در توسعه هنر نمایش و اختصاص زمان و مکان به آن گذاشت. چنان که ساخت اولین هتل سبک جدید، تاسیس باغ وحش و حتی رواج گرفتن دامن تور رقاصه های باله به عنوان لباس زشتی برای خانمهای اندرون از دستاوردهای این سفر تلقی میشود.(۴)
🔹سفر دوم ناصرالدین شاه به اروپا در سال ۱۸۷۸ دوباره به پیشنهاد سپهسالار صورت گرفت. روسها در این سفر گوی سبقت را از رقبای خود در ایران، همچون انگلیس ربودند. در این سفر وضع لباس و نظام قزاقهای روسی چشم شاه را گرفت. پیرو این سفر در سال ۱۸۷۹، یک عده افسر قزاق به ایران فرستاده شدند، تا قزاقخانه شاهنشاهی را تاسیس کنند، که خود به یکی از مهمترین ابزارهای نفوذ روسیه در ایران تا تشکیل ارتش جدید تبدیل شد.(۵)
🔹سومین سفر شاه به دعوت #ولف، فرستاده انگلیس صورت گرفت. برای تامین هزینه سفر مجبور به استقراض از رویتر شد. ولخرجی های شاه در سفر سوم منجر به خالی شدن خزانه و در نهایت دادن امتیاز توتون و تنباکو به #تالبوت انگلیسی برای تحصیل منابع مالی شد. روند این امتیاز موجب اعتراض جامعه ایران شد و در نهایت #جنبش_تنباکو و فتوای میرزای شیرازی را در پی داشت.(۶)
🔹در سفرهای بعدی او علاوه بر مجالست با هنرمندان... تلاش کرد تا بنایی برای اجرای یک هنر نمایشی بومی، یعنی تعزیه خوانی در تهران ساخته شود. با دستور شاه بود که ساخت بنای تکیه دولت در دهه ۱۲۸۰ ق، در ضلع شرقی کاخ گلستان و با یاری زبده ترین هنرمندان ساخته شد. تا جایی که تکیه آن قدر رونق گرفت که اجرای نمایشهای آئینی تعزیه از صورت نمایش مناسبتی خارج شد و به هر بهانه ای اجرا میشد. در نتیجه، تکرار نمایشهای سیاه بازی و روحوضی در ایام شادمانی و اجرای تعزیه خوانی در سوگواری ها، چنان روحیه هنرجویانه ایرانیان را تحریک کرد، که علاوه بر اجرای نمایش در تکایا و قهوه خانه ها، سنگ بنای محل اختصاصی نمایش با عنوان #تیارت_علی_بگ در محله #سنگلج تهران هم گذاشته شد....(۷)
🆔 @ketab_mamnouee
🔸منابع:
۱. شرح زندگانی من، عبدالله مستوفی، جلد اول، تهران، کتابفروشی زوار، ۱۳۶۰، ص۳۵۱.
۲. سفرنامه ناصر الدین شاه، اصفهان، انتشارات اندیشه اصفهان، ۱۳۷۳، ص۲.
۳. تاریخ عکاسی و عکاسان پیشگام در ایران، نوشته یحیی ذکاء، تهران: علمی و فرهنگی، ۱۳۷۶ ص۹۷.
۴. ایرانیان در میان انگلیسی ها، دنیس رایت، ترجمه کریم امامی، تهران: نی، چاپ دوم، ۱۳۶۸، ص۵۶۵.
۵. تاریخ روابط خارجی ایران از ابتدای دوران صفویه تا پایان جنگ جهانی دوم، عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران، امیر کبیر، ۱۳۸۶، ص۳۰۰.
۶. میرزای شیرازی، تهران، مریم تبریزی مدرسه، ۱۳۸۹، ص۴۲.
۷. نمایش در ایران، بهرام بیضایی، تهران: چاپ دوم، ۱۳۷۹، ص۹۷۲.
🆔 @ketab_mamnouee

عضو کتابناک شدم ولی نمیدونم چجوری کتاب بگیرم

با سلام دوباره خدمت دوستان عزیز و تشکر ویژه از عزیزانی که دغدغه علم و دانش دارند و برای اعتلای بیشتر ایران در عرص های مختلف قلبشان می تپد

بسیار عالی. واقعا خواندن اثار نویسندگان بزرگی چون دکتر هوشنگ مهدوی مایه افتخار است، فصلهای پنهان تاریخ ایران تنها با خواندن اثار این بزرگان است که چراغ راه اینده را همواره روشن نگه میدارد.

کتاب تاریخ روابط خارجی ایران(کتاب فوق) 489 صفحه است نه 3 صفحه!

[quote='Behruz67']ممنون کایدان گرامی.[/quote]
خواهش میکنم جناب بهروز.از آنجا که جناب مهدوی در مقام استاد دانشگاه تحقیقات بسیار ارزشمندی در رابطه با تاریخ ایران داشته اند مخصوصا دوران معاصر به همین روی احساس کردم این کتاب میتونه برای علاقمندان مفید واقع گردد.از ایشان کتابها و تالیفات بسیاری در این زمینه وجود داره که البته اغلب پس از انقلاب چاپ و منتشر گردیده، از جمله روابط دیپلماتیک ایران با جهان در دوران پهلوی، این کتاب به تازگی نیز توسط یکی از انتشاراتهای تهران تجدید چاپ گردیده و احتمالا ازحق کپی رایت پرخوردار است.

ممنون کایدان گرامی.